Ftehimiet Bilaterali

Il-ftehimiet bilaterali huma trattati formali li jgħinu fil-koordinazzjoni tas-sistemi tas-sigurtà soċjali tal-pajjiżi kontraenti rispettivi. L-għan ewlieni huwa li n-nies jiġu megħjuna jiċċaqalqu minn pajjiż għall-ieħor, li jinkisbu l-benefiċċji dovuti u f’xi każijiet li jirregolaw ukoll il-ħlas tal-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali.

Il-koordinazzjoni tas-sistemi tas-sigurtà soċjali tal-pajjiżi tal-Ftehim hija essenzjali biex tippermetti t-tmexxija bla xkiel tad-dispożizzjonijiet tal-Ftehim. Wieħed għandu jżomm f’moħħu li mhux il-pajjiżi barranin kollha għandhom il-liġijiet tas-sigurtà soċjali tagħhom ibbażati fuq sistema kontributorja bħal dik fil-prattika f’Malta. Każ tipiku hija l-Awstralja u sa ċertu punt il-Kanada fejn is-sistema tas-sigurtà soċjali hija bbażata jew kompletament (l-Awstralja) jew parzjalment (il-Kanada) fuq perjodi ta’ residenza u test tal-mezzi finanzjarji.

Il-koordinazzjoni tas-Sistemi tas-Sigurtà Soċjali tinkiseb b’diversi modi, jiġifieri:

1. Għajnuna lin-nies biex jissodisfaw il-kundizzjonijiet minimi ta’ skema ta’ pensjoni f’pajjiż tal-Ftehim. Pereżempju, jekk persuna Maltija ma tkunx ikkontribwixxiet biżżejjed kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali Maltin biex tikseb pensjoni skont il-liġi domestika, il-Ftehim jipprovdi li kull perjodu ta’ residenza/kontribuzzjonijiet fil-pajjiż l-ieħor għandu jitqies bħala perjodi kontributorji mħallsa taħt l-iskema Maltija. Fi kliem ieħor, dan jgħin biex jimtlew xi perjodi neqsin. Għalhekk, iċ-ċittadin se jkun intitolat għal pensjoni li għaliha qabel ma kellu l-ebda dritt. Viċi versa l-istess japplika fil-pajjiż parti għall-Ftehim.
2. Ftehim jiżgura li l-pensjonijiet tas-sigurtà soċjali barranin jitħallsu lill-benefiċjarju f’Malta meta u jekk huwa jiddeċiedi li jirritorna Malta. Pereżempju, fejn il-portabbiltà ta’ benefiċċju hija ristretta, bħal fil-każ ta’ pensjonijiet fl-Awstralja u l-pensjonijiet tal-età fil-Kanada, il-Ftehim jirbaħ din ir-restrizzjoni fuq il-portabbiltà u l-migrant jista’ jirritorna lejn pajjiżu u jġib miegħu pensjoni Awstraljana/Kanada.
3. Il-Ftehim jista’ jirregola wkoll il-ħlas tal-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali fejn iż-żewġ imsieħba kontraenti jgawdu minn sistema kontributorja.Dan kien meħtieġ sabiex jiġi evitat il-ħlas doppju tal-kontribuzzjonijiet fil-pajjiżi firmatarji.
4. Ftehim jiżgura wkoll li n-nies li jgħixu fil-pajjiżi koperti mill-Ftehim jiġu ttrattati b’mod ugwali fl-aspetti kollha tas-sigurtà soċjali miftiehma, daqslikieku kienu ċittadini tal-pajjiżi rispettivi.
5. Bħala Strument, il-Ftehimiet jiddefinixxu l-benefiċċji u r-rati pagabbli. Meta jintużaw id-dispożizzjonijiet ta’ Ftehim Bilaterali biex jissodisfaw ir-rekwiżiti minimi li kieku ma kinux jinkisbu, dan ma jiggarantixxix li titħallas ir-rata sħiħa ta’ pensjoni jew benefiċċju applikabbli skont il-liġi domestika. Kull Ftehim jiddeskrivi kif jiġu vvalutati l-intitolamenti pro rata. Bażikament, ir-rata pro-rata pagabbli tinkiseb permezz tal-multiplikazzjoni tal-ammont ta’ pensjoni dovuta lil persuna li kellha s-somma tal-kontribuzzjonijiet/residenza totali fiż-żewġ pajjiżi mħallsa f’pajjiż wieħed, bin-numru ta’ kontribuzzjonijiet/residenza fil-pajjiż l-ieħor. Ir-riżultat huwa diviż bis-somma totali tal-kontribuzzjonijiet/residenza (kif jista’ jkun il-każ) imħallsa/kkreditati fiż-żewġ pajjiżi.

Sal-lum Malta ffirmat Ftehimiet dwar is-Sigurtà Soċjali mar-Renju Unit, l-Awstralja, il-Kanada u New Zealand. Malta ffirmat ukoll Ftehim (li mhuwiex Ftehim Bilaterali simili għat-tlieta l-oħra li għadhom kif issemmew) mal-Libja dwar il-ħlas ta’ kontribuzzjonijiet għall-Maltin li jaħdmu fil-Libja.

Il-Ftehimiet iffirmati minn Malta jissejħu ftehimiet bilaterali (jiġifieri bejn żewġ pajjiżi). Minn dejjem kienet il-politika tad-Dipartiment li jidħol fi ftehimiet bilaterali aktar milli multilaterali (inklużi diversi pajjiżi).

Il-Ftehimiet Bilaterali mal-Awstralja, il-Kanada, ir-Renju Unit u n-New Zealand jinkludu għadd ta’ benefiċċji bħall-Irtirar, l-Invalidità jew il-Pensjonijiet tar-Romol.

Il-Ftehim Reċiproku mar-Renju Unit ilu jopera mis-7 ta’Mejju 1956 b’reviżjoni għal dan il-Ftehim li beda jopera fl-1 ta’ Settembru 1996.

Billi r-Renju Unit jopera sistema kontributorja simili għal Malta, ma kienx daqshekk diffiċli li jiġu kkoordinati ż-żewġ sistemi. Fil-fatt il-Ftehim mar-Renju Unit ikopri l-ħlas tal-kontribuzzjonijiet għal dawk li jirrisjedu f’pajjiż wieħed iżda li jaħdmu fl-ieħor. Il-Ftehim jipprovdi wkoll benefiċċji. Jista’ jingħad li dan huwa l-uniku Ftehim Reċiproku li Malta għandha ma’ pajjiż barrani li jittratta l-ħlas ta’ benefiċċji fuq medda qasira ta’ żmien minbarra l-benefiċċji tas-soltu fit-tul. Skont il-Ftehim wieħed jista’ jsib benefiċċji bħall-benefiċċji tal-mard u tal-qgħad, il-korrimenti industrijali u l-pensjonijiet kontributorji fir-rigward tal-Irtirar u r-Romol. Il-Ftehim rivedut mar-Renju Unit li daħal fis-seħħ f’Settembru 1996 ipprovda benefiċċju ġdid, il-benefiċċju tal-invalidità li ma kienx kopert fil-Ftehim oriġinali tal-1956.

Wara l-adeżjoni ta’ Malta fl-UE f’Mejju 2004, il-Ftehim Bilaterali ġie sostitwit bid-dispożizzjonijiet tar-Regolamenti tal-UE dwar il-koordinazzjoni tal-iskemi tas-Sigurtà Soċjali. B’effett mill-1 ta’ Jannar 2021, wara l-ħruġ mir-Renju Unit mill-Unjoni Ewropea, il-Ftehim Bilaterali ġie sostitwit bil–Ftehim Kummerċjali ffirmat bejn l-UE u r-Renju Unit. Id-dispożizzjonijiet tal-Ftehim Bilaterali mar-Renju Unit għandhom jibqgħu applikabbli biss fir-rigward tat-territorju tal-Isle of Man u ta’ Guernsey.

Il-Ftehim mal-Awstralja ilu jopera mill-1 ta’ Lulju 1991. Peress li l-Awstralja topera sistema ta’ sigurtà soċjali bbażata fuq ir-residenza tagħha u skont test tal-mezzi finanzjarji, il-Ftehim jipprovdi li, fejn meħtieġ, kwalunkwe residenza fl-Awstralja għandha titqies bħala perjodi meqjusa ta’ kontribuzzjonijiet f’Malta. Minn naħa l-oħra, huwa jipprevedi li l-kontribuzzjonijiet imħallsa f’Malta huma meqjusa bħala perjodi ta’ residenza għall-finijiet tas-sigurtà soċjali Awstraljana.

Il-benefiċċji koperti minn dan il-Ftehim huma pensjonijiet kontributorji fir-rigward tal-Irtirar, ir-Romol u l-Invalidità. Koperti wkoll f’Malta huma l-pensjonijiet u l-assistenza mhux kontributorji.

Il-Ftehim mal-Kanada daħal fis-seħħ mill-1 ta’ Marzu 1992. Minbarra l-Kanada, il-Ftehim jipprovdi wkoll lir-residenti ta’ Quebec, territorju li jifforma parti mill-Kanada. Il-Kanada teżerċita rwol doppju tas-Sistema tas-Sigurtà Soċjali fejn għandha Sistema Kontributorja u sistema tal-pensjoni tax-xjuħija bażi ta’ residenza. Bħal fil-Ftehimiet ta’ qabel trattati hawn fuq, jinstabu dispożizzjonijiet fejn ir-residenza f’pajjiż issir kontribuzzjonijiet f’pajjiż ieħor u viċi versa.

Il-Ftehim jittratta l-pensjonijiet kontributorji fir-rigward tal-Irtirar, tar-Romol u l-Invalidità, minbarra l-benefiċċji Orfni u l-Mewt. Il-Ftehim Malti/Kanada għandu wkoll regolamenti dwar il-ħlas tal-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali f’dawk il-każijiet fejn resident ta’ pajjiż qed jaħdem fl-ieħor.

Fir-rigward tal-Ftehim mal-Libja (li, kif iddikjarat, huwa tip limitat ta’ Ftehim Reċiproku peress li ma jipprovdix għal reċiproċità fuq il-benefiċċji kollha) daħal fis-seħħ fl-1 ta’ Frar 1990. Dan il-Ftehim kellu jissupera Ftehim preċedenti ffirmat fil-5 ta’ Ottubru 1972 u li ma kienx qed jaħdem minħabba diversi diffikultajiet li wassluh għall-istaġnar.

Filwaqt li l-ewwel Ftehim kien żgura li l-kontribuzzjonijiet imħallsa fil-Libja kienu validi għal raġunijiet tas-Sigurtà Soċjali ta’ Malta, it-tieni wieħed biddel dan kollu u ġie miftiehem li ebda ħaddiem Malti ma jkollu jħallas il-kontribuzzjonijiet tas-Sigurtà Soċjali waqt li jaħdem fil-Libja. Dan il-Ftehim issa jħares il-pożizzjoni tal-impjegat Malti u għandu biss iħallas il-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali f’Malta.

Hija l-intenzjoni tal-Ministeru li jikseb ftehimiet reċiproċi ġodda fil-qasam tas-Sigurtà Soċjali ma’ pajjiżi strateġiċi oħra.

Fit-8 ta’ Lulju 2013, ġie ffirmat Ftehim Bilaterali ġdid dwar is-Sigurtà Soċjali bejn Malta u New Zealand. Il-Ftehim jinkludi dispożizzjonijiet relatati mal-leġiżlazzjoni li hija koperta, fil-każ ta’ Malta, l-Att dwar is-Sigurtà Soċjali (KAP.318), il-persuni li għalihom japplika l-ftehim li jinkludi kwalunkwe persuna li tkun lestiet perjodu ta’ kontribuzzjonijiet Maltin jew perjodu ta’ residenza fl-età tax-xogħol ta’ New Zealand, kif ukoll persuni dipendenti jew superstiti ta’ dawn il-persuni. Il-Ftehim jipprovdi wkoll għal trattament ugwali li jfisser li l-persuni koperti mill-Ftehim għandhom jiġu ttrattati b’mod ugwali fir-rigward tad-drittijiet u l-obbligi skont il-leġiżlazzjoni ta’ Malta u n-New Zealand. Il-benefiċċji koperti mill-Ftehim huma pensjonijiet fir-rigward tal-irtirar u r-romol għal Malta, u l-pensjonijiet superannuation and veteran’s għan-New Zealand.

Skont il-Ftehim, persuna tista’ tiċċaqlaq bejn Malta u New Zealand mingħajr ma titlef il-pensjoni tagħha. Il-Ftehim se jgħin ukoll lill-persuni biex jissodisfaw il-kondizzjonijiet minimi ta’ skema tal-pensjoni kemm f’Malta kif ukoll fi New Zealand. Pereżempju, jekk persuna Maltija ma tkunx ikkontribwixxiet biżżejjed kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali Maltin biex tikseb pensjoni skont il-leġiżlazzjoni Maltija, il-Ftehim jipprovdi li kull perjodu ta’ residenza fl-età tax-xogħol fi New Zealand ikun meqjus bħala perjodu kontributorju mħallas taħt l-iskema Maltija. Fi kliem ieħor, dan jgħin biex jimtlew xi perjodi neqsin. Għalhekk, iċ-ċittadin se jkun intitolat għal pensjoni li qabel ma kienx eliġibbli għaliha. Viċi versa l-istess japplika fil-pajjiż parti għall-Ftehim.

Il-Ftehim jiżgura wkoll li l-pensjonijiet imħallsa minn New Zealand jitħallsu lill-benefiċjarju f’Malta meta u jekk huwa jiddeċiedi li jirritorna Malta. Pereżempju, fejn il-portabilità ta’ benefiċċju hija ristretta, bħal fil-każ ta’ New Zealand, il-Ftehim jissupera din ir-restrizzjoni fuq il-portabilità u l-migrant jista’ jirritorna lejn Malta u jitħallas il-pensjoni tiegħu ta’ New Zealand f’Malta.

L-informazzjoni pprovduta hija relatata ma’ Ftehimiet Reċiproċi dwar is-Sigurtà Soċjali li jgħinu fil-koordinazzjoni tas-sistemi tas-Sigurtà Soċjali tal-pajjiżi kontraenti rispettivi. L-għan primarju huwa li jgħin lin-nies jiċċaqalqu minn pajjiż għall-ieħor, jiksbu benefiċċji dovuti u wkoll f’xi każijiet jirregolaw il-ħlas tal-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali.

Pensjonijiet Kontributorji

Malta – Awstralja

Pensjoni tal-Invalidità – ara l-informazzjoni
Pensjoni tal-Irtirar – ara l-informazzjoni
Pensjoni Kontributorja tar-Romol – ara l-informazzjoni

Malta – Kanada

Pensjoni tal-Invalidità – ara l-informazzjoni
Pensjoni tal-Irtirar – ara l-informazzjoni
Pensjoni Kontributorja tar-Romol – ara l-informazzjoni

Malta – New Zealand

Pensjoni tal-Irtirar – ara l-informazzjoni
Pensjoni Kontributorja tar-Romol – ara l-informazzjoni

Applikazzjonijiet relatati mal-Ftehimiet Bilaterali dwar is-Sigurtà Soċjali, jgħinu fil-koordinazzjoni tas-sistemi tas-sigurtà soċjali tal-pajjiżi kontraenti rispettivi. L-għan ewlieni huwa li n-nies jiġu megħjuna jiċċaqalqu minn pajjiż għall-ieħor, li jinkisbu l-benefiċċji dovuti kif ukoll f’xi każijiet li jirregolaw il-ħlas tal-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali. L-applikazzjonijiet huma ppreżentati f’lingwa li tinkludi kull ġeneru. Madankollu, referenza għal sess partikolari tintuża fejn huwa, jew jitqies li huwa, aktar xieraq.

Malta – Awstralja

Pensjoni tal-Invalidità – ara l-informazzjoni
Pensjoni tal-Irtirar – ara l-informazzjoni
Pensjoni Kontributorja tar-Romol – ara l-informazzjoni

Malta – Kanada

Pensjoni tal-Invalidità – ara l-informazzjoni
Pensjoni tal-Irtirar – ara l-informazzjoni
Pensjoni Kontributorja tar-Romol – ara l-informazzjoni

Malta – New Zealand

Pensjoni tal-Irtirar – ara l-informazzjoni
Pensjoni Kontributorja tar-Romol – ara l-informazzjoni